सोनकी फुलाची संपूर्ण माहिती | sonaki Flower Information

 रानफुले माहिती | सोनकी फुल माहिती | Sonaki fulachi Mahiti 

1) सोनकी

 

१. वैज्ञानिक वर्गीकरण

 

वर्गीकरण	माहिती
साम्राज्य (Kingdom)	Plantae
विभाग (Division)	Angiosperms
वर्ग (Class)	Dicotyledons
गण (Order)	Asterales
कुल (Family)	Asteraceae
वंश (Genus)	Senecio / Sonchus / Wedelia (स्थानीक जातींनुसार भिन्न)
प्रजाती (Species)	Sonchus asper / Wedelia trilobata इ.
सामान्य नाव	सोनकी (Golden Daisy / Indian Wild Yellow Flower)

२. वनस्पती वर्णन

सोनकी ही भारतातील डोंगराळ आणि घाट प्रदेशात आढळणारे सुंदर पिवळे रानफूल आहे. विशेषतः सह्याद्रीच्या पश्चिम घाटात  दगडांवर  व गवताळ प्रदेशात सोनकी हे फुल सहज आढळते . तिच्या फुलांचा रंग तेजस्वी पिवळा असून,या रंगामुळे संपूर्ण परिसर सुवर्णमय भासतो. फुलांची रचना सूर्यफुलासारखी असते – मध्ये पुंकेसर व बाहेर पाकळ्यांचा वलय. पाने साधी, थोडी दातेरी व हिरवट राखाडी रंगाची असतात.

या वनस्पतीचा फुलोरा पावसाळ्याच्या शेवटच्या टप्प्यात — सप्टेंबर ते नोव्हेंबर या कालावधीत दिसतो. फुलांचा कालावधी कमी असला तरी त्यांचा रंग इतका उठावदार असतो की संपूर्ण डोंगर चैतन्यमय दिसतो.

 

३. आढळ व परिसंस्था

सोनकी ही वन्य वनस्पती प्रामुख्याने महाराष्ट्र, कर्नाटक, गोवा, गुजरात आणि मध्य भारतातील डोंगराळ भागात आढळते. विशेषतः सह्याद्री पर्वतरांगांमध्ये, सोनकीचे सुंदर गुच्छ दिसतात. ही झाडे जमिनीच्या ३००–१२०० मीटर उंचीपर्यंत वाढतात. माती थोडी आम्लीय व खडकाळ असली तरी ती सहज वाढते, म्हणून ती परिसंस्था पुनर्निर्माणात सोनकी ही वनस्पती उपयोगी मानली जाते.

 

४. उपयोग

1.औषधी उपयोग: पारंपरिक औषधोपचारात सोनकीच्या पानांचा उपयोग सर्दी, ताप आणि त्वचारोग कमी करण्यासाठी होतो.

2.सौंदर्यप्रसाधन उपयोग: फुलांच्या पाकळ्यांपासून नैसर्गिक रंग तयार करून साबण, फेसक्रीम आणि सुगंधी तेलात वापर होतो.

3.पर्यावरणीय उपयोग: मातीची धूप रोखण्यासाठी सोनकीची मुळे उपयोगी ठरतात.

 

५. सामाजिक, सांस्कृतिक व धार्मिक महत्त्व

भारतीय संस्कृतीत पिवळ्या रंगाचे विशेष महत्त्व आहे-तो शुभता, तेज आणि आनंद दर्शवतो. सोनकीच्या फुलांचा उपयोग विशेषतः गौरी–गणपती व दसरा सणांमध्ये सजावटीसाठी होतो. ग्रामीण भागात मुली सोनकीची माळ घालून “भाद्रपदातील सोहळे” साजरे करतात.
यामुळे हे फूल स्त्रीसौंदर्याचे प्रतीक मानले जाते.

 

६. पर्यावरणीय महत्त्व

सोनकी फुलांमुळे परागकण वाहून नेणारे मधमाशा, फुलपाखरे आणि कीटक आकर्षित होतात, त्यामुळे स्थानिक जैवविविधतेला बळकटी मिळते.
ही वनस्पती कोरडवाहू क्षेत्रातही टिकून राहते, त्यामुळे पर्जन्य अस्थिरता असलेल्या परिसंस्थांमध्ये ती पर्यावरणाचा समतोल राखते.
सोनकी ज्या ठिकाणी वाढते, तिथली माती जिवंत राहते व कार्बन शोषण प्रक्रियेत मदत होते.

 

७. आर्थिक व औद्योगिक महत्त्व

सोनकीच्या फुलांपासून तयार होणारा नैसर्गिक पिवळा रंग लघुउद्योगांसाठी उपयुक्त ठरतो. ग्रामीण भागात महिलांनी या फुलांचा वापर करून हर्बल साबण, डाई, व सुगंधी तेल उत्पादनाचे उद्योग सुरू केले आहेत.
यामुळे महिलांना स्वरोजगार व उत्पन्नाचे साधन मिळते. पर्यावरणपूरक शेती व इको-टुरिझम क्षेत्रातही सोनकीचा आर्थिक सहभाग महत्त्वाचा आहे. कास पठारातील फुलांचा पर्यटन उद्योग दरवर्षी लाखो रुपयांचा महसूल निर्माण करतो.

*************