२०. सर्व विश्वचि व्हावे सुखी स्वाध्याय प्रश्न उत्तरे इयत्ता दहावी मराठी | Sarv Vishwachi Vhave Sukhi 10vi Marathi Swadhyay

Iyatta Dahavi Sarv Vishwachi Vhave Sukhi Marathi  Swadhyay | सर्व विश्वचि व्हावे सुखी स्वाध्याय इयत्ता दहावी

प्र. (१) खालील चौकटी पूर्ण करा.

(अ) संत ज्ञानेश्वर यांनी मानवाच्या कल्याणासाठी केलेली विश्वप्रार्थना-

उत्तर: पसायदान

 

(आ) मानवी सुखदु:खाशी सहृदयतेने समरस होणे-

उत्तर: मैत्री

 

(इ) ‘सर्वांभूती भगवद्भावो’ अशी प्रार्थना करणारे संत-

उत्तर: संत एकनाथ

(ई) सामाजिक प्रबोधनावर भर देणारे संत-

उत्तर: संत गाडगे महाराज  

(उ) संत तुकारामांचे जीवनसूत्र-

उत्तर: परस्पर सहकार्य

 

सर्व विश्वचि व्हावे सुखी  या धड्याचे प्रश्न उत्तर
मराठी स्वाध्याय प्रश्न उत्तरे इयत्ता दहावी

प्र. (2) आकृत्या पूर्ण करा.

(अ)        अपयशी माणसासाठी संतांनी केलेले मार्गदर्शन

 

(आ)     संतांना माणसाकडून अपेक्षित  असलेल्या आदर्श कृती

(इ) संतांनी सांगितलेले मैत्रीचे निकष

प्र. (३) फरक सांगा

सामान्य माणसाचे मागणे.	संतांचे मागणे.
वैयक्तित इच्छा पूर्ण व्हाव्यात	सर्व मानवजातीचे कल्याण व्हावे.
स्वतः पुरते मर्यादित	विश्वव्यापक

 

प्र. (४) खालील काव्यपंक्तींचा अर्थ लिहा.

(अ) जे खळांची व्यंकटी सांडो

उत्तर: माणसांच्या मनातील दृष्ट भाव नष्ट होऊ दे

 

(आ) दुरिताचें तिमिर जावो

उत्तर: सर्व दुष्कार्मांचा अंधार नष्ट होऊ दे.

 

सर्व विश्वचि व्हावे सुखी  या धड्याचे प्रश्न उत्तर
मराठी स्वाध्याय प्रश्न उत्तरे इयत्ता दहावी
 

प्र. (५) खालील तक्ता पूर्ण करा. त्यासाठी कंसातील शब्दांचा उपयोग करा.

(नम्रता, मैत्रभाव, विश्वकल्याण, स्वप्रयत्न, सहकार्य)

 

अ. क्र.	काव्यांश	संतांचे नाव	काव्यांशातून व्यक्त झालेली संतांची इच्छा / भावना
(१)	‘सर्व विश्वाचि व्हावे सुखी’	संत तुकडोजीमहाराज	विश्वकल्याण
(२)	‘अहंकाराचा वारा न लागो राजसां’	संत नामदेव	नम्रता
(३)	‘सर्वाभूती भगवद्भावा’	संत एकनाथ	मैत्रभाव
(४)	‘एक एक साह्य करूं । अवघे धरूं सुपंथ’	संत तुकाराम	सहकार्य
(५)	‘स्वत:चाच उद्धार करा प्रयत्नाने’	संत गाडगे महाराज	स्वप्रयत्न

 

इयत्ता दहावी मराठी स्वाध्याय

प्र. (६) स्वमत.

(अ) सर्व संतांच्या प्रार्थनेमधील सामाईक सूत्र तुमच्या शब्दांत थोडक्यात लिहा.
उत्तर:

संत स्वतः पलीकडे जाऊन संपूर्ण जगाकडे पाहतात. त्यांना सर्व प्राणीमात्रांबद्दलच कळवळा वाटतो. त्यांच्या मनात आपपरभाव नसतो. त्यांना सर्व माणसे समान वाटतात ; सारखीच प्रिय वाटतात. म्हणून संतमहात्मे सर्व मानवजातीचे कल्याण इच्छितात. म्हणूनच 'जो जे वांछील तो ते लाहो' असे संत ज्ञानदेव म्हणतात.

नामदेवांना वाटते की, सर्वांच्या मनातला अहंकार नष्ट व्हावा. म्हणजे सगळेजण एकमेकाला स्वतःच्या हृदयात सामावून घेतील. संत एकनाथांना सर्वांच्याच ठिकाणी भगवद्भाव आढळतो. संत तुकाराम महाराज सर्वांनी एकमेकाला साहाय्य करीत परमेश्वर चरणांपर्यंत जाण्याचा मार्ग दाखवतात. सर्वच संत स्वतःसाठी काहीही मागत नाहीत. ते समस्त मानवजातीसाठी, समस्त प्राणिमात्रांसाठी परमेश्वराकडे हात जोडून प्रार्थना करतात.

 

10^th marthi Sarv Vishwachi Vhave Sukhi swadhyay
 
सर्व विश्वचि व्हावे सुखी  स्वाध्याय १०वी

(आ) ‘भूतां परस्परें पडो । मैत्र जीवाचें ।’ या ओळीचा तुम्हांला समजलेला अर्थ लिहा.

उत्तर:

या ओळीतील 'भूत, मैत्र आणि जीव' हे तीन शब्द खूप महत्वाचे आहेत. देह धारण करणारा प्रत्येकजण 'भूत' होय. म्हणून जगातली सगळी माणसे भूत होत. पण फक्त माणसेच नव्हेत, तर सूक्ष्मजीवांपासून ते हत्ती-गेंडे यांसारखे सर्व प्राणिमात्र भूत होत. तसेच वृक्षवेली यासुद्धा सजीवच आहेत. त्यासुद्धा भूत होत.

या सर्वांच्या मनात एकमेकांबद्दल निर्मळ, पवित्र अशी प्रेमभावना निर्माण झाली पाहिजे, ही इच्छा ज्ञनदेव देवाजवळ व्यक्त करतात. जात, धर्म, भाषा, प्रांत वगैरे गोष्टींवरून आपण अनेकांना शत्रू समजतो. या भावना बाह्य गुणांवर अवलंबून आहेत. ज्ञानदेव या गोष्टींच्या पलीकडे जायला सांगतात. प्रत्येक जण सुखीच असेल. नेमकी हीच मागणी ज्ञानदेव विश्वात्मक देवाकडे करीत आहेत.

 

(इ) या पाठातून तुम्ही काय शिकलात, ते तुमच्या शब्दांत लिहा.

 उत्तर:

सर्व संतांनी व्यापक दृष्टिकोन बाळगून लोकांना उपदेश केला आहे. सर्व लोकांनी एकमेकांशी प्रेमाने वागावे. एकमेकांना, अडीअडचणीत असलेल्या सर्वांना मदत करावी. सर्वांमध्ये सहकार्याची भावना हवी. या तऱ्हेने सर्वजण वागू लागले, तर समाजात शांती नांदेल. माणसे सुखासमाधानाने जगू लागतील. या अशा वातावरणातच माणसे प्रगती करू शकतात.

अशा वातावरणात चोऱ्यामाऱ्या होणार नाहीत. दंगेधोपे होणार नाहीत. कोणाची पिळवणूक होणार नाही. कोणाची फसवणूक होणार नाही. कोणावर अन्याय होणार नाही. एकंदरीत, सर्व व्यवस्था ही न्यायावर आधारलेली राहील. म्हणून सर्वांनी एकोप्याने राहावे, असे सर्व संत सांगतात. इतरेजनांशी सहृदयतेने समरस झाले पाहिजे. सर्वांनी शिक्षण घेतले पाहिजे. वैज्ञानिक दृष्टिकोन बाळगला पाहिजे. हा पाठ वाचून मला हा संदेश मिळाला.

 

भाषाभ्यास

 

खालील ओळींतील वृत्त ओळखा.

(अ) म्हणे वासरा । घात झाला असा रे

तुझ्या माऊलीचेच हे खेळ सारे

वृथा धाडिला राम माझा वनासी

न देखो शके त्या जगज्जीवनासी

उत्तर:

न दे खो U - - य

श के त्या U - - य

ज ग ज्जी U - - य

व ना सी U - - य

 

हे भुजंगप्रयात अक्षरगणवृत्त आहे.

 

(आ) अविरत पथि चाले, पांथ नेमस्त मानी

कधि न मुळि न थांबे, कोणत्या कारणांनी

वचनि मननि त्याच्या, ध्येय हे एक ठावे

स्वपर जनसमूहा सौख्य कारी बनावे

उत्तर:

स्व प र U U U न

ज न स U U U न

मू हा सौ U U U न

ख्य का री U U U न

ब ना वे U U U न

 

हे मालिनी अक्षरगणवृत्त आहे.

 

(इ) मातीत ते पसरले अति रम्य पंख ।

केले वरी उदर पांडुर निष्कलंक ।।

चंचू तशीच उघडी पद लांबवीले ।

निष्प्राण देह पडला श्रमही निमाले ।

उत्तर:

नि ष्प्रा ण -         - U त

दे ह प - U U भ

ड ला श्र U –U ज

म ही नि U – U ज

मा ले - - ग ग

 

हे वसंततलिका अक्षरगणवृत्त आहे.   

-----------------