9vi bhugol swadhyay 1 vitaranache nakashe | स्वाध्याय वितरणाचे नकाशे इयत्ता नववी भूगोल

• इयत्ता नववी भूगोल स्वाध्याय १

• वितरणाचे नकाशे स्वाध्याय 9वी

• Vitarnache nakashe Swadhyay 9 std

• Std 9 geography chapter 1 question answer in marathi

 

 

प्रश्न १. खालील विधाने योग्य की अयोग्य ते सकारण लिहा.

 

(अ) वितरणाच्या नकाशांचा मुख्य उद्देश स्थान दाखवणे हा असतो.

उत्तर: अयोग्य.

एखाद्या घटकाचे (उदा: पर्जन्य, तापमान, लोकसंख्या इ.) चे एखाद्या प्रदेशातील वितरण दाखवणे हा वितरणाच्या नकाशांचा मुख्य उद्देश असतो.

(आ) क्षेत्रघनी पद्धतीच्या नकाशात उपविभागासाठी घटकांचे एकच मूल्य असते.

उत्तर: योग्य

१)    या प्रकारच्या नकाशामध्ये एखाद्या प्रदेशातील कमीत कमी व जास्तीत जास्त मूल्य विचारात घेऊन मूल्यवर्ग ठरवले जातात.

२)    उपविभागातील घटकांचे कमीत कमी आणि जास्तीत जास्त मूल्य लक्षात घेऊन त्या उपविभागाचे योग्य त्या मूल्यवर्गात स्थान निश्चित केले जाते व  त्यानुसार संपूर्ण उपविभागासाठी संबंधित मूल्यवर्ग ग्राह्य धरले जातात. अशा  प्रकारे, क्षेत्रघनी पद्धतींच्या नकाशांमध्ये उपविभागासाठी घटकांचे एकच मुल्य असते.

 

 (इ) क्षेत्रघनी पद्धतीतील नकाशात घटकांच्या मूल्याप्रमाणे छटा बदलत नाहीत.

उत्तर: अयोग्य.

१)  क्षेत्रघनी प्रकारच्या नकाशामध्ये एखाद्या प्रदेशातील कमीत कमी व जास्तीत जास्त मूल्य विचारात घेऊन मूल्यवर्ग ठरवले जातात.

२)    प्रत्येक गटाचे मूल्य हे वेगळे असते.

३)    त्यामुळे प्रत्येक मूल्यवर्गाच्या त्याच्या मूल्याप्रमाणे छटा बदलतात.

 

(ई) क्षेत्रघनी नकाशा उंची दाखवण्यासाठी वापरतात.

उत्तर: अयोग्य .

१) ज्या चलांचे वितरण विलग असते. (उदा. पाळीव प्राणी, लोकसंख्या) अशा चलांचे वितरण क्षेत्रघनी या नकाशाद्वारे दाखवले जाते.

२)ज्या चलांचे वितरण हे सलग असते, अशा चालांचे वितरण हे समघनी या नकाशाद्वारे दाखवले जाते.

३)उंची या चालाचे वितरण हे  सलग असते त्यामुळे उंची दर्शविण्यासाठी समघनी नकाशा वापरतात.

 Chapter 1 geography 9^th class marathi | 9^th class bhugol chapter 1 question answer
9^th std bhugol chapter 1 quesiton answer | Geography chapter 1 question answer in marathi

(उ) लोकसंख्येचे वितरण दाखवण्यासाठी समघनी नकाशा वापरतात.

उत्तर: अयोग्य.

१)   लोकसंख्या या चालाचे वितरण हे सलग नसते.

२)   त्यामुळे लोकसंख्येचे वितरण दाखविण्यासाठी क्षेत्रघनी नकाशा किंवा टिंब नकाशा यांचा वापर केला जातो.

 

(ऊ) टिंब पद्धतीच्या नकाशामध्ये प्रत्येक टिंबासाठी योग्य प्रमाण असावे.

उत्तर: योग्य

१)  टिंब पद्धतीच्या नकाशांमध्ये मुक्तपणे विखुरलेल्या घटकाच्या मुल्यानुसार प्रत्येक टिंबाच्या आकाराचे प्रमाण ठरवलेले असते .

 

(ए) समघनी नकाशे सममूल्य रेषांनी तयार करत नाहीत.

उत्तर: अयोग्य .

१)  ज्या चालाचे वितरण हे सलग असते ते दाखवण्यासाठी सममूल्य रेषांचा वापर करतात.

२)  एका रेषेने समान मूल्य असणारी ठिकाणे जोडून जे नकाशे तयार केले जातात त्यांना समघनी नकाशे म्हणतात. अशा प्रकारे समघनी नकाशे हे सममूल्य रेषांनी तयार केले जातात.

(ऐ) टिंब पद्‌धती वापरून वेगवेगळ्या भौगोलिक घटकांचे वितरण दाखवता येते.

उत्तर: योग्य.

१) एखाद्या भौगोलिक घटकाविषयी गणना करून मिळवलेल्या माहित्च्या आधारावर टिंब पद्धतीचे नकाशे तयार केले जातात.

२) एखाद्या प्रदेशमध्ये एखादा घटक ज्या प्रमाणे वितरीत झालेला आहे, तसाच प्रकारे नकाशामध्ये टिंब देऊन त्या घटकाचे वितरण दर्शविले जाते.

 

प्रश्न २. थोडक्यात उत्तरे लिहा.

(अ) वितरणाच्या नकाशांचे उपयोग व प्रकार स्पष्ट करा.

उत्तर:

अ) वितरणच्या नकाशांचे उपयोग पुढीलप्रमाणे आहेत.

१)एखाद्या प्रदेशातील विशिष्ट घटकांच्या वितरणाचा आकृती बंध हा वितरणाच्या नकाशांद्वारे स्पष्ट होतो.

ब)वितरणाच्या नकाशांचे प्रकार : वितरणाच्या नकाशांचे तीन प्रकार पडतात.

१) टिंब पद्धत : जो घटक प्रदेशामध्ये मुक्तपणे विखुरलेला असतो, अशा घटकांच्या वितरणासाठी टिंब पद्धत वापरली जाते.

उदा: लोकसंख्येचे वितरण दाखवताना ग्रामीण लोकसंख्या टिंबाद्वारे तर नागरी लोकसंख्या गोलाच्या सहाय्याने दर्शविणे. प्रदेशाचे प्राकृतिक रचना, जलस्त्रोत इ.

२) क्षेत्रघनी पद्धत : प्रदेशातील उपविभागांच्या घटकांतील कमीत कमी व जास्तीत जास्त मूल्ये विचारात घेऊन. त्यानंतर त्यांचे साधारणतः ५ ते ७ गटांत वर्गीकरण करतात. प्रत्येक गटानुसार एकच रंगछटा किंवा कृष्णधवल आकृतिबंध वापरले जातात.

३) समघनी पद्धत : जेव्हा एखाद्या चलाचे वितरण सलग असते, तेव्हा ते दाखवण्यासाठी समघनी पद्‌धतीचा वापर केला जातो. उदा., उंची, तापमान, पर्जन्य इत्यादी

 

(आ) समघनी व क्षेत्रघनी पद्धतींतील फरक.

उत्तर: समघनी व क्षेत्रघनी पद्धतींतील फरक पुढीलप्रमाणे आहे:

समघनी पद्धत	क्षेत्रघनी पद्धत
१)    जेव्हा एखाद्या चालाचे वितरण सलग असते तेव्हा ते दर्शविण्यासाठी समघनी या पद्धतीचा वापर केला जातो.	१)जेव्हा एखाद्या चालाचे वितरण विलग असते तेव्हा ते दर्शविण्यासाठी क्षेत्रघनी या पद्धतीचा वापर केला जातो.
२)   चालाचे वितरण दाखवण्यासाठी सममूल्य रेषांचा वापर केला जातो.	२)चालाचे वितरण दाखवण्यासाठी  रंगछटा किंवा कृष्णधवल आकृतीबंध यांचा वापर केला जातो.
३)   चलाचे वितरण दाखवताना प्रदेशातील उपविभागांचा विचार केला जात नाही.	३)चलाचे वितरण दाखवताना प्रदेशातील उपविभागांचा विचार केला जातो.

 

 

(इ) प्रदेशातील लोकसंख्या या घटकाचे प्रत्यक्ष  वितरण दर्शवण्यासाठी कोणती पद्‌धत उपयुक्त असते, ते सकारण स्पष्ट करा.

उत्तर:

१)   प्रदेशातील लोकसंख्या या घटकाचे प्रत्यक्ष वितरण दर्शविण्यासाठी टिंब पद्धत किंवा क्षेत्रघनी पद्धत उपयुक्त असते.

२) लोकसंख्या या घटकाचे वितरण विलग असते व हा घटक प्रदेशामध्ये मुक्तपणे विखुरलेला असतो.

३)  टिंब पद्धत : जो घटक प्रदेशामध्ये मुक्तपणे विखुरलेला असतो, अशा घटकांच्या वितरणासाठी टिंब पद्धत वापरली जाते.

उदा: लोकसंख्येचे वितरण दाखवताना ग्रामीण लोकसंख्या टिंबाद्वारे तर नागरी लोकसंख्या गोलाच्या सहाय्याने दर्शविणे. प्रदेशाचे प्राकृतिक रचना, जलस्त्रोत इ.

४) क्षेत्रघनी पद्धत : प्रदेशातील उपविभागांच्या घटकांतील कमीत कमी व जास्तीत जास्त मूल्ये विचारात घेऊन. त्यानंतर त्यांचे साधारणतः ५ ते ७ गटांत वर्गीकरण करतात. प्रत्येक गटानुसार एकच रंगछटा किंवा कृष्णधवल आकृतिबंध वापरले जातात.

इयत्ता नववी विषय भूगोल स्वाध्याय प्रश्न उत्तरे | भूगोल इयत्ता नववी गाईड pdf | इयत्ता नववी विषय भूगोल स्वाध्याय

प्रश्न ३. खालील माहितीसाठी कोणत्या नकाशा पद्धतीचा वापर  कराल?

 

(अ) जिल्ह्यातील गव्हाचे तालुकानिहाय उत्पादन.

उत्तर: क्षेत्रघनी नकाशा पद्धत

 

(आ) जिल्ह्यातील प्रदेशाच्या उंचीचे वितरण.

उत्तर: समघनी नकाशा पद्धत

 

(इ)   राज्यातील पाळीव प्राण्यांचे वितरण.

उत्तर: टिंब नकाशा पद्धत

 

(ई)   भारतातील लोकसंख्येच्या घनतेचे वितरण.

उत्तर: क्षेत्रघनी नकाशा पद्धत

 

(उ)    महाराष्ट्रराज्यातील तापमान वितरण.

उत्तर: समघनी नकाशा पद्धत

 

Geography chapter 1 question answer in marathi | 9^th class bhugol chapter 1 question answer
9^th std bhugol chapter 1 quesiton answer | Geography chapter 1 question answer in marathi

प्रश्न  ४.  कोल्हापूर जिल्ह्याच्या लोकसंख्या वितरणाचा नकाशा  अभ्यासा व खालील प्रश्नांची उत्तरेद्या.

 

 (अ)  जिल्ह्यातील लोकसंख्येचे वितरण कोणत्या पद्धतीने दाखवलेआहे?

उत्तर: जिल्यातील लोकसंख्येचे वितरण हे टिंब पद्धतीने दाखवले आहे.

 

 (आ) दिशांच्या संदर्भात दाट ते विरळ लोकसंख्येचे वितरण स्पष्ट करा

उत्तर: जिल्ह्यात पूर्व देशेस लोकसंख्येचे वितरण दाट आहे व पश्चिम दिशेस वितरण विरळ आहे.

 

(इ) सर्वांत मोठा गोल असलेल्या ठिकाणी लोकसंख्या किती आहे? तेठिकाण कोणते?

उत्तर: सर्वात मोठा गोल असलेल्या ठिकाणी लोकसंख्या सुमारे वीस लाख आहे. ते ठिकाण म्हणजे कोल्हापूर शहर होय.

(ई)  सर्वांत कमी लोकसंख्या असलेला तालुका कोणता ?

उत्तर: गगनबावडा हा सर्वात कमी लोकसंख्या असलेला तालुका आहे.

**********

• इयत्ता नववी भूगोल स्वाध्याय pdf
• इयत्ता नववी विषय भूगोल स्वाध्याय
• Iyatta 9vi bhugol guide
• Swadhyay class 9 geograph